Öz

Amaç

Hava kirliliği en büyük çevre sağlığı sorunlarından biridir ve ölümlerin %11,7’sinden sorumludur. Gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH), temiz yakıtlara erişim yüzdesi, PM2.5 düzeyi ve hava kirliliğinden ölüm hızları arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlandı.

Gereç ve Yöntem

Bu çalışma korelasyonel bir çalışmadır. Nisan-Mayıs 2023’te “Our World in Data” web sayfasından 1990-2019 için 208 ülkeye ait veriye ulaşıldı. Karşılaştırmalar Dünya Bankası gelir gruplarına göre yapıldı.

Bulgular

Kişi başına düşen GSYİH, temiz/teknolojik yakıtlara erişim yüzdesi ile çok güçlü bir pozitif korelasyona (r=0,915) ve iç ortam hava kirliliği ölüm hızı ile çok güçlü bir negatif korelasyona (r=-0,914) sahipti. Kişi başına düşen GSYİH ile PM2,5 (r=-0,470) arasında orta düzeyde negatif korelasyon vardı. Ortalama PM2.5 düzeyi, temiz/teknolojik yakıtlara erişim yüzdesi ile orta derecede negatif korelasyona (r=-0,445), iç ortam hava kirliliği ölüm hızı ile orta derecede pozitif korelasyona (r=0,433) ve dış ortam hava kirliliği ölüm hızıyla güçlü pozitif korelasyona sahipti (r=0,602).

Sonuç

Yıllar geçtikçe temiz/teknolojik yakıtlara erişim yüzdesi arttı, iç ortam hava kirliliği ölüm hızı azaldı. Bu hız yüksek gelirli ülkelerde neredeyse tamamen ortadan kaldırıldı, ancak düşük gelirli ülkelerde varlığını sürdürüyor. Temiz/teknolojik ısıtma ve pişirme yöntemlerinin teşvik edilmesiyle, iç ortam hava kirliliğinden ölüm hızı artık hiçbir ülkede sorun olmayacak. Öte yandan PM2.5 seviyesinin yüksek olduğu ülkelerde dış ortam hava kirliliğinden ölüm hızı daha yüksektir. Politika yapıcılar kömür ve petrol tüketimini azaltır ve temiz enerji ile ulaşıma öncelik verirlerse PM2.5 seviyelerini düşürerek hava kalitesini artırabilirler.