Öz

Nörodejeneratif ve demyelinizan hastalıklar, hasta ömrü ve yaşam kalitesi üzerinde büyük bir etki yaratarak yaşam, sağlık ve refah için ciddi bir risk oluşturmaktadır. Bu hastalıkların, merkezi sinir sistemindeki hasarlı ve normal fonksiyonu bozulmuş mitokondrilerle çok yakından ilişkili olduğu gösterilmektedir. Mitokondri, enerji ve reaktif oksijen türlerinin üretimi, hücrelerdeki kalsiyum seviyelerinin düzenlenmesi ve programlanmış hücre ölümünün kontrolü gibi çeşitli biyolojik süreçler için hayati öneme sahiptir. Bununla birlikte, mitokondriyal aktivitedeki değişiklikler, Alzheimer hastalığı (AD), Parkinson hastalığı (PD), multipl skleroz (MS) ve amyotrofik lateral skleroz (ALS) gibi yaygın nörodejeneratif ve demyelinizan hastalıklar için kritiktir. Egzersizin kas fonksiyonunu iyileştirdiği, çeşitli sinyal yolakları ve moleküler mekanizmalar (miyokinler, hücre dışı veziküller ve biyoaktif moleküller vb.) yoluyla kas-beyin etkileşimine katkıda bulunduğu gösterilmiştir. İskelet kasının uyarılması ve antrene edilmesi, mitokondriyal fonksiyon için kanıtlanmış faydaları olan egzersizin çok önemli bir yönüdür. Egzersizin nörodejenerasyonu ve beyin hasarını önlemek için farmakolojik olmayan bir yöntem olduğu artık bilinmektedir. Düzenli egzersiz, nöronların hayatta kalmasını, nöroplastisitesini artırır ve vücudun mitokondri açısından strese verdiği tepkileri iyileştirir. Bu derleme, mitokondriyal biyogenez, dinamikler ve mitofaji dahil olmak üzere normal mitokondriyal fonksiyonun yanı sıra egzersiz ve mitokondriyal fonksiyonun nörodejeneratif ve demyelinizan bozukluklardaki rolü hakkındaki mevcut bilgilere genel bir bakış sunmaktadır. İlerleyen bölümlerde, egzersizin AD, PD, MS ve ALS gibi bozukluklarda mitokondriyal süreçleri nasıl etkilediği de tartışılmıştır.